Honderden mensen hebben inmiddels gereageerd op onze oproep om eens een kijkje op zolder te gaan nemen, op zoek naar oude financiële documenten. Wij, de onderzoekers van Kasboekje van Nederland, gaan geweldig mooi onderzoek doen met al deze documenten. Maar wat wij ook heel leuk vinden, is dat wij niet de enige blijken die geïnteresseerd zijn in de financiële geschiedenis van Nederlanders…

Oude troep, of toch niet?

Over het algemeen gooit men financiële documenten niet zomaar bij het oud papier, zelfs als deze documenten toebehoren aan iemand die al lang is overleden. Sommige mensen koesteren de huishoudboekjes van hun moeder of de bedrijfsboekhouding van hun grootvader en kijken er regelmatig in. Maar bij de meeste mensen liggen dit soort documenten al jaren ongezien in een doos op zolder.

Ons project spoort deze laatste groep mensen aan hun ladder te pakken, de zolder op te gaan en de laag stof van hun historische schatten af te kloppen. Hierdoor ontdekken ze dat die dozen vol met oude spullen eigenlijk heel waardevol zijn. Voor ons is dit een van de leukste dingen van het Kasboekje-project: dat mensen (weer) geïnteresseerd raken in hun eigen geschiedenis.

Enthousiast vertelde iemand hoe haar vader op zijn boerenbedrijf al zijn koeien een naam gaf. Dat was ze helemaal vergeten, totdat ze zijn bedrijfsboekhouding weer eens inkeek.

Deze fascinatie voor de eigen geschiedenis is voor ons als onderzoekers het meest voelbaar als mensen hun documenten persoonlijk bij ons komen afleveren in Utrecht. Enthousiast vertelde iemand hoe haar vader op zijn boerenbedrijf al zijn koeien een naam gaf. Dat was ze helemaal vergeten, totdat ze zijn bedrijfsboekhouding weer eens inkeek. Een ander had een lange reeks kasboekjes bij zich van zijn moeder en was van plan op basis daarvan een historisch onderzoek naar zijn familie te starten en er een boek over te schrijven. Weer iemand anders kon ons vertellen dat zijn vader die winkelier was, wel eens met zijn hand over zijn hart streek als heel arme mensen een keer de rekening niet konden betalen. Dit soort persoonlijke verhalen blijven vaak ongehoord voor historici die onderzoek doen in de normale archieven.

Zoveel meer dan cijfers

Voor ons onderzoek is al deze informatie heel belangrijk omdat het betekenis geeft aan de inhoud van de financiële documenten. ‘Mensen hielden vroeger de financiën bij voor zichzelf, niet om toekomstige historici te informeren over hun financieel gedrag. . Bijvoorbeeld, als wij in een bedrijfskasboek zien dat een winkelier een tijd lang maandelijks f1,50 aan ‘Wim’ gaf, weten wij niet wat dat betekent. Terwijl de maker van het document ons kan vertellen dat Wim iemand uit het dorp was die een tijd lang niet kon werken omdat hij een ongeluk had gehad. Wij kunnen op basis van die informatie aantonen dat de winkelier een belangrijke rol kon vervullen in de gemeenschap door mensen in tijden van nood te voorzien van voedsel of geld. Zo zijn er nog veel meer voorbeelden te bedenken van aantekeningen in kasboekjes die ons heel veel vertellen over de financiële geschiedenis van normale Nederlanders.

De cijfertjes in de kasboekjes hebben niet alleen wetenschappelijke, maar ook emotionele waarde. Mensen leren hun eigen geschiedenis beter kennen door het bestuderen van deze documenten.

De cijfertjes in de kasboekjes hebben niet alleen wetenschappelijke, maar ook emotionele waarde. Mensen leren hun eigen geschiedenis beter kennen door het bestuderen van deze documenten. Ook leren ze hierdoor vaak meer over degene die de documenten heeft opgesteld. Zo bekende iemand dat hij zijn moeder nog beter had leren kennen na het bestuderen van haar kasboekjes, ook al was ze al lang overleden. Hij kwam er bijvoorbeeld achter dat toen ze zwanger was van hem, ze een lijstje had gemaakt met kinderspullen die ze nog moest aanschaffen.

Kasboekje van Nederland is een project dat de financiële geschiedenis van normale Nederlanders wil vertellen. Maar dit kunnen we alleen doen dankzij de tijd en moeite die mensen steken in het opgraven van hun eigen geschiedenis. Zo blijkt: iedereen is een historicus.